Roman Palester (1907–1989) był jednym z najwybitniejszych polskich kompozytorów XX w., postrzegano go nawet jako „następcę Karola Szymanowskiego”. Studiował fortepian w krakowskim Instytucie Muzycznym i w konserwatorium we Lwowie, historię sztuki na Uniwersytecie Warszawskim oraz kompozycję i teorię muzyki w Konserwatorium Warszawskim. W 1931 r. miał miejsce jego debiut kompozytorski (utwór orkiestrowy Muzyka symfoniczna) na Międzynarodowym Festiwalu Muzyki Współczesnej w Londynie. W latach 30. XX w. był sekretarzem Stowarzyszenia Kompozytorów Polskich oraz wiceprezesem polskiej sekcji Międzynarodowego Towarzystwa Muzyki Współczesnej. Od 1952 r. przebywał na emigracji w Monachium (później w Paryżu), współpracując z Radiem Wolna Europa – spowodowało to „zapis” cenzury PRL i Palester do 1977 r. całkowicie znikł z oficjalnego życia muzycznego w kraju. Mimo cofnięcia zapisu w 1977 r. kompozytor nie zaistniał już potem trwale w świadomości rodaków, a wykonania jego interesujących dzieł są do dziś niezwykle rzadkie. Obszerną i wyczerpującą monografię poświęciła mu prof. Zofia Helman z Instytutu Muzykologii UW (Roman Palester. Twórca i dzieło, Kraków, Musica Iagellonica 1999), jednak nadal jest bardzo mało nagrań muzyki Palestra, a teksty jego audycji dla RWE nie były nigdy w całości opublikowane. Na mocy testamentu (dzięki staraniom prof. Z. Helman) cała spuścizna Palestra trafiła do Archiwum Kompozytorów Polskich Biblioteki Uniwersyteckiej w Warszawie, która tym samym stała się głównym ośrodkiem kultywowania pamięci o wielkim artyście. BUW posiada wielki zespół niezwykle cennych autografów kompozytorskich, szkiców, różnych dokumentów, zdjęć, a także fascynującą kolekcję maszynopisowych skryptów ponad 600 audycji dla RWE z lat 1952–1972.
W latach 2009 i 2016–2019 Biblioteka Uniwersytecka w Warszawie we współpracy z Fundacją UW, Programem 2 Polskiego Radia i innymi instytucjami, przy wsparciu MKiDN (2009, 2016–2019) oraz Miasta Stołecznego Warszawy (2009, 2016) prowadziła działania, zmierzające do popularyzacji postaci i twórczości kompozytora:
– dwujęzyczne wydawnictwo multimedialne (2009),
– wystawa pamiątek, autografów, wydań w Bibliotece Uniwersyteckiej w Warszawie (2009),
– multimedialny dwujęzyczny portal internetowy www.palester.polmic.pl, m.in. po raz pierwszy udostępniony obszerny wybór audycji z RWE, w tym nagrania kilku z nich, oraz fragmenty nagrań najważniejszych dzieł Palestra (we współpracy z POLMIC, 2016)
– książka Słuch absolutny. Niedokończona autobiografia i listy z lat wojny (siedem rozdziałów nieukończonej autobiografii Palestra, fragmenty wspomnień z lat 1939–1945, listy Palestra z lat 1940–1945 do rodziny Przypkowskich z Jędrzejowa), red. prof. Zofia Helman, wyd. Polskie Wydawnictwo Muzyczne oraz Fundacja Uniwersytetu Warszawskiego (2017)
– wydarzenie artystyczno-naukowe Palester tu i teraz 25–27 października 2019 r.: dwa koncerty, podczas których wykonano dzieła Romana Palestra (z udziałem m.in. Polskiej Orkiestry Sinfonia Iuventus im. Jerzego Semkowa, Chóru Akademickiego UW, Ravel Duo), seans filmowy Dziewczęta z Nowolipek (reż. Józef Lejtes, 1936, z muzyką Romana Palestra) i dwa panele dyskusyjne z udziałem muzykologów, historyków, filmoznawców. Zgromadzono łącznie ok. 430 osób, które otrzymały program wydarzenia, zawierający artykuł nt. życia i twórczości Romana Palestra. Wszystkie wydarzenie miały miejsce na Uniwersytecie Warszawskim.
Wydane płyty CD:
Roman Palester – Concertinos
wyk. Alina Mleczko, Clare Hammond, Agata Kielar-Długosz, Łukasz Długosz, Maciej Skrzeczkowski, Polska Orkiestra Sinfonia Iuventus im. Jerzego Semkowa pod dyr. Łukasza Borowicza (we współpracy z PWM, seria Portraits, 2019), nominowaną do nagrody Fryderyka 2021 w kategorii "Album Roku Muzyka Koncertująca"
Roman Palester – muzyka kameralna
wyk. Anna Maria Staśkiewicz, Katarzyna Budnik, Arkadiusz Krupa, Marcin Zdunik (we współpracy z RecArt, 2018)
Palester/Szymanowski. Kwartety smyczkowe
wyk. Apollon Musagète Quartett (we współpracy z Universal Music Polska, 2017), nominowaną do nagrody Fryderyka 2019 w kategorii "Album Roku Muzyka Kameralna"
Roman Palester. Muzyka fortepianowa 1
wyk. Jakub Tchorzewski (we współpracy z Warner Music Poland – Polskie Nagrania, 2017)
Roman Palester. Muzyka kameralna i fortepianowa
wyk. Jakub Tchorzewski, Paweł Zalejski, Monika Hager-Zalejski (we współpracy z Warner Music Poland – Polskie Nagrania, 2016)
